Hacettepe Üniversitesi Özel Eğitim Bölümü ve Yapay Zeka Mühendisliği Ana Bilim Dalı ile Pamukkale Üniversitesi, Gazi Üniversitesi ve Muş Alparslan Üniversitesi iş birliğinde geliştirilen projede, otizmin ilk yıllarda görsel dikkat ve açıklanabilir yapay zeka teknolojileri ile tanılanması hedeflendi. TÜBİTAK tarafından desteklenen proje ile çocukların göz bebekleri bilgisayarda yapay zeka aracılığıyla izlenecek ve 18 aylık dönemde otizm tanısı konulabilecek.
‘TANI YAŞI 4’Ü GEÇİYOR’
Proje yürütücüsü Hacettepe Üniversitesi Özel Eğitim Bölüm Başkanı Prof. Dr. Selda Özdemir, son yıllarda otizmin erken tanılanmasına ilişkin yapılan araştırmalarda artış olduğunu söyleyerek, “Bunun temel nedeni otizmin dünyada görülme sıklığında artış olması. Son dönemde yapılan araştırmalar her 44 çocuktan birinin otizm sergilediğini gösteriyor; ancak sıklıkla gördüğümüz bu artışa karşın otizm bozukluğu sergileyen çocukların maalesef dünya genelinde çok geç yaşlarda tanı aldığını görüyoruz. Genel olarak tanı yaşı 4 ve sonrasını geçiyor. Bu durumda tabii çocukların en etkin değişim dönemlerini, müdahaleye en hızlı yanıt verebilecek dönemler olan ilk yılları maalesef kaçırılıyor” dedi.
‘OTİZMİ 18 AYLIK DÖNEMDE BİLE AYIRT EDEBİLİYORUZ’
Projenin temel hedefinin; otizmli çocukların erken dönemlerde çok daha hızlı bir biçimde fizyolojik nesnel datalar kullanılarak daha kısa bir şekilde tanılanması olduğunu söyledi. Özdemir, otizmli çocukların en belirgin özelliklerinin ilgilerini insandan çok ortamdaki nesnelere yönlendirmeleri olduğunu vurgulayarak, “Bu noktadan hareketle projede tanı koymak için göz izleme teknolojisiyle çocuktan alınan nesnel fizyolojik verileri topluyoruz. Çocukların göz bebeklerini bilgisayarda açıklanabilir yapay zeka aracılığıyla izliyoruz. Göz izleme teknolojisi bilgisayar altına yerleştirilen özel bir sistem. Bilgisayarı ya da ekranı izleyen bir çocuğun veya bir bireyin göz bebeklerinin hareketini sistem okuyor. Sistem göz verilerini okuduktan sonra ekranda çocuğun nereye baktığını, ne kadar baktığını, hangi göz hareketleri sergilediğini tam olarak bizlere nesnel veriler olarak saptayabiliyor. Sistem; bu sosyal görsel dikkatin çocuklardan alınan nesnel verilerle saptanması üzerine kurulu. Çok küçük yaşlarda dahi, neredeyse 18 aylık kadar küçük dönemlerde dahi ayırt etmeyi başarıyoruz. Otizmin uzun değerlendirme süreçlerini kolaylaştırmayı sağlayacak ve otizmin daha hızlı, çocuktan doğrudan alınan verilerle değerlendirmesini sağlayacak bir sistem” ifadelerini kullandı.
‘YÜZDE 95 DÜZEYİNDE OTİZMLİ ÇOCUKLAR AYIRT EDİLEBİLİYOR’
Özdemir, yapay zeka teknolojilerinin bu alanda kullanılmasını bir üst seviyeye taşıyarak, açıklanabilir yapay zeka sistemlerini kullanmayı hedeflediklerini belirterek, “Bu yönüyle çalışmamız gerçekten dünya üzerindeki ilk çalışma olacak. Yapay zeka bize ve klinisyene hangi nedenle çocuğun otizm spektrum bozukluğu sergileme riski olduğunu söyleyecek. Nihai hedefimiz; sadece bir araştırma çıktısı oluşturmak değil; 36 ay sürecek bu çalışmanın sonunda klinisyenlerin rahatlıkla kullanabileceği bir karar destek sistemi meydana getirmek. Bizlerin yaptığı araştırmalar ve aynı zamanda dünya genelinde bu konuda yapılan araştırmaların sonuçları yapay zeka teknolojilerinin uygulamalarının yüzde 95 düzeyinde otizmli çocukları, tipik gelişim gösteren çocuklardan ayırt edebildiğini gösteriyor” dedi.
